Chúng ta đang sống trong thời đại mà chỉ với một chiếc điện thoại trên tay, mỗi người đều có thể xây dựng cho mình một “phiên bản” khác trên mạng xã hội. Ở không gian ấy, việc thể hiện bản thân trở nên dễ dàng hơn, chúng ta có thể nói nhiều hơn, cười nhiều hơn và tự tin hơn. Thế nhưng, khi ánh sáng của chiếc màn hình ấy dần tắt đi, không ít bạn lại thu mình trong sự dè dặt, nhút nhát vốn có.

“Cậu ấy trên mạng nói chuyện hoạt bát, năng động, còn ở ngoài thì lúc nào cũng im lặng, rụt rè…”

“Trên mạng mình vẫn rất vui vẻ, đăng ảnh đẹp, bạn bè còn khen mình tự tin… sao ngoài đời mình lại nhút nhát thế nhỉ?”

Nếu những câu nói này nghe quen thuộc, rất có thể bạn cũng đang sống trong hai phiên bản như thế.

Hai phiên bản – online và offline là gì?

Sống hai phiên bản là hiện tượng một người thể hiện bản thân rất khác nhau giữa môi trường trực tuyến và đời sống thực. Phiên bản online thường rạng rỡ, hoạt ngôn, tự tin; trong khi phiên bản offline lại thận trọng, dè dặt và dễ lo lắng hơn.

Đây không phải là điều gì bất thường. Bởi vì trên mạng, khoảng cách và sự ẩn danh mang lại cảm giác an toàn, cho phép chúng ta nói những điều ngoài đời còn ngại ngùng. Ngược lại, khi đối diện trực tiếp với bạn bè, thầy cô, áp lực sợ bị đánh giá khiến nhiều bạn vô thức thu mình lại.

Môi trường online khiến chúng ta cởi mở hơn

Khi trường học trở thành “nơi để soi gương”

Trong môi trường học đường, các bạn học sinh liên tục bị đặt vào các phép so sánh vô hình, từ điểm số, thành tích, đến mức độ nổi bật trong tập thể… Tuy nhiên, một điều thực tế là không phải bạn nào cũng giỏi giao tiếp hay dễ hòa nhập. Dần dần, khi cảm thấy mình “chưa đủ tốt” trong đời sống trực tiếp, nhiều bạn bắt đầu tìm đến không gian online như một nơi an toàn hơn để thể hiện bản thân. 

Ở không gian đó, các bạn có thể chủ động kiểm soát hình ảnh của mình, từ chọn góc chụp, chỉnh sửa ảnh cho đến chuẩn bị từng câu chữ trước khi đăng tải dòng caption… Chính khoảng cách qua màn hình ấy đã làm vơi đi nỗi sợ bị đánh giá trực tiếp, từ đó giúp sự tự tin xuất hiện dễ dàng hơn so với ngoài đời.

Hệ quả của việc sống trong hai thế giới

Vấn đề bắt đầu nảy sinh khi phiên bản online nhận được nhiều sự công nhận hơn. Những lượt thích, bình luận tích cực vô tình trở thành thước đo giá trị bản thân. Vì thế, phiên bản ngoài đời, vốn ít được chú ý hơn, dần bị xem là “kém cỏi”.

Sự so sánh này lặp lại theo thời gian có thể khiến nhiều bạn ngại giao tiếp, sợ thể hiện ý kiến cá nhân và né tránh các hoạt động tập thể. Không ít bạn cũng cảm thấy mệt mỏi khi phải duy trì một hình ảnh tự tin, rạng rỡ trên mạng, trong khi ngoài đời lại không thể sống đúng với kỳ vọng ấy.

Sự rụt rè trong phiên bản thực tế khiến nhiều bạn ngại giao tiếp

Vì sao chúng ta dễ mắc kẹt trong hai phiên bản?

Việc tồn tại hai phiên bản không phải là một điều đáng lo, vấn đề chỉ thực sự xuất hiện khi cán cân giữa chúng dần lệch đi. Khi sự công nhận chủ yếu đến từ không gian online, các bạn dễ gắn giá trị bản thân vào những phản hồi như lượt thích, lượt tim hay lượt bình luận. Cảm giác được chú ý nhanh chóng và rõ ràng ấy khiến phiên bản trên mạng trở nên hấp dẫn hơn, trong khi ở đời sống thực, sự ghi nhận thường đến chậm và dễ bị xem nhẹ hơn.

Sự công nhận trong đời sống thực đôi khi ít được chú ý hơn

Bên cạnh đó, nỗi sợ bị đánh giá trong môi trường học đường khiến nhiều bạn ngại thử, ngại sai. Trước khả năng bị chê trách hay thất bại ngoài đời, việc thể hiện bản thân qua màn hình trở thành lựa chọn an toàn hơn. Và theo thời gian, sự tự tin chỉ còn tồn tại trong không gian online, còn ngoài đời, điều ấy lại ngày càng khó được khơi lại.

Góc nhìn khác – sống hai phiên bản không hẳn là xấu

Sống với hai phiên bản không hoàn toàn là điều xấu. Với nhiều bạn, môi trường online là nơi để thử nghiệm phong cách, rèn luyện khả năng diễn đạt và xây dựng sự tự tin ban đầu. Những trải nghiệm ấy, nếu được sử dụng đúng cách, hoàn toàn có thể trở thành bước đệm quan trọng cho sự phát triển ngoài đời thực.

Điều quan trọng không nằm ở việc chúng ta đang sống với bao nhiêu “phiên bản”, mà là việc chúng ta đã dùng các “phiên bản” đó như thế nào.

Cân bằng hai phiên bản

Thu hẹp khoảng cách giữa hai phiên bản không đồng nghĩa với việc từ bỏ mạng xã hội. Điều quan trọng là phải thay đổi cách sử dụng nó. Thay vì xem phiên bản online như một mẫu hình lý tưởng cần duy trì, chúng ta có thể coi đó là nơi để luyện tập, luyện cách diễn đạt suy nghĩ, thể hiện cá tính và kết nối với người khác.

Sự tự tin thực sự được xây dựng khi những trải nghiệm online ấy được mang trở lại đời sống offline, qua giao tiếp, tham gia hoạt động tập thể hay dám thể hiện quan điểm cá nhân. Khi sự công nhận không còn đến từ một phía, hai phiên bản sẽ dần tiếp cận và hỗ trợ lẫn nhau.

Mang sự tự tin về đời thực

Phiên bản trên mạng có thể rực rỡ, còn phiên bản ngoài đời có thể dè dặt hơn, nhưng điều đó không khiến ai trở nên kém cỏi. Vấn đề chỉ xuất hiện khi một phiên bản bị dùng để phủ nhận phiên bản còn lại. Vậy nên, thay vì cố gắng trở thành một hình ảnh hoàn hảo trên mạng xã hội, việc chấp nhận bản thân trong đời sống thực và cho phép mình trưởng thành từng chút mới là cách để sự tự tin tồn tại bền vững nhất.