Thử tưởng tượng vào một ngày đẹp trời, khi bạn đang say giấc thì bỗng nhiên bị đánh thức bởi tiếng noti ồn ào của facebook. “Chuyện gì vừa mới xảy ra ấy nhỉ?” – bạn thấy khó hiểu và có phần linh cảm không lành và rồi vội vã vào thử trang cá nhân của mình. Bất ngờ kèm với sự kinh hãi, bên dưới phần comment ngày hôm qua vẫn còn rất bình yên với lời khen ngợi, bông đùa của bạn bè giờ đây đã bị spam đầy lời lẽ thô tục, chửi bới của những kẻ bạn không quen, không biết. Và chẳng hiểu từ đâu ra, một lời mời bay đến. Đập vào mắt bạn, khó xử thay – “Group anti XX” với phần tên của bạn hiển hiện, số thành viên đang lên tới 30K người và không có dấu hiệu dừng lại…
I. Bản chất
Bạn có phải là người nổi tiếng? Hay bạn chỉ đơn giản là người bình thường nhưng có nhiều tai tiếng? Vậy thì chúc mừng bạn, người trong tương lai sẽ “sở hữu” ngay cho mình một group toàn những kẻ-không-biết-từ-đâu-ra tập hợp lại chỉ để nói xấu, xì xào và hả hê khi bạn lao đao.
Chúng tôi gọi những kẻ có thể trình bày cả một tấu sớ “phốt”, đào bới những hình ảnh quá khứ đáng xấu hổ, phán xét kể từ cách bạn đối nhân xử thế đến cách bạn ăn mặc, và thản nhiên buông lời xúc phạm đến danh dự thân thể bạn bằng một tiếng:
Anti.
Ngày nay, trên các phương diện truyền thông cũng như các nền tảng xã hội phổ biến như facebook, instagram, twitter chỉ cần lướt một vòng cũng có thể dễ dàng bắt gặp những group được lập ra với mục đích không mấy tốt đẹp, thậm chí là có phần tiêu cực. Cứ thử mà xem, chỉ cần một từ khóa “anti” thôi cũng đủ khiến người dùng phải choáng ngợp khi lạc vào cơ man nào là những nhóm hội đủ cả chẳng thiếu tên ca sĩ, diễn viên nào. Với số lượng thành viên cứ ngày một tăng dần đều, hoạt động sôi nổi từ ngày này qua tháng khác, người ta nhiều khi cũng tự hỏi trong một group chỉ toàn lời lăng mạ, chửi rủa thậm chí là công kích tàn bạo một cá nhân thì có gì mà hấp dẫn đến thế?
Vậy, anti là ai? Và bản chất của cái mà người ta gọi là “anti” thực ra là gì mà nó có thể trở thành cơn ác mộng kinh hoàng?
Đã có fans thì ắt sẽ có anti, đấy vốn là điều không thể tránh với bất kì người nào trong bất kì ngành nghề nào. Anti – những kẻ cùng nhau ghét bỏ, tẩy chay, mạt sát người mà họ ghét. Nhờ sự tiên tiến không ngừng của công nghệ thông tin mà địa bàn online giờ đã trở thành nền tảng chính cho sự phát triển và tung hoành của các anti. Bởi vì sức nặng đặc biệt đến từ những lời bình luận, cũng như khả năng suy đoán không khác gì những thánh thần, anti – hay một bộ phận nổi bật của “cư dân mạng” xứng đáng được bình chọn là thế lực có tầm ảnh hưởng nhất của truyền thông.
Anti không tính những kẻ hời hợt phán xét cho vui, cũng không phải những triết gia online nói vài câu đạo lí tự cho mình là anh hùng. Thậm chí, chỉ tiêu để “trở thành anti” giờ đây còn khó khăn hơn fans nhiều.
“Có tẩy chay thì hãy tẩy chay một cách triệt để, đừng tẩy chay nửa vời. Sống như vậy không có cá tính, càng không có chính kiến.” – trích quan điểm của nhà văn bị ghét nhất Việt Nam, nhà văn X. khi nói về việc anti và tẩy chay.
II. Ngày xưa ăn bánh uống trà, bây giờ hóng hớt mới là thú vui!
“Ai rồi cũng sẽ bị lập group anti mà thôi” – ấy là câu bông đùa cay đắng nhất mà bạn có thể thấy khi người nào đó vì một lần sai lầm trên sóng truyền hình, một phát ngôn sai lệch quy chuẩn cộng đồng để rồi bị “lập group” và trở thành trò tiêu khiển của dân mạng, của anti.
Qua thống kê và quan sát, người ta có thể đúc rút ra một sự thật, rằng quá nửa trong một group anti được lập ra chỉ toàn là người qua đường tham gia vào để “chấm hóng” và “không bị lạc quẻ” khi trên page nào, group “chim lợn” nào cũng bàn tán đến. Vậy nên, 3K, 10K, thậm chí là 100K người cũng chỉ là một con số mà thôi, càng nhiều người tức là càng nhiều kẻ qua đường, có người được mời và tham gia vào ngay cả khi không biết mục đích của nhóm anti ấy.
Bởi vậy, những con số này không biết nói, và cũng chẳng thể minh chứng rằng, group càng nhiều người tức là nhân vật ấy càng bị ghét bỏ nhiều.
Có những câu chuyện chưa từng được khui, được kiểm chứng. Nhưng qua sự đa tài của anti, một loạt những lùm xùm chấn động được bê lên các group công cộng. Cư dân mạng được phen hốt hoảng, và chẳng cần quan tâm những điều ấy là thật hay đặt điều, việc bàn tán cứ thế tiếp diễn. Nhẹ thì nói buông vài lời cà khịa, mà nặng thì chửi bới, lời lẽ vô văn hóa đến mức dung tục, thậm chí còn có cả những lời đe dọa của các “mõm chúa” mà chúng tôi gọi là “những con bò bị dắt mũi bởi dân cư mạng”.
III. Anti có lợi?!
Các nghệ sĩ, người của công chúng không ai là không e ngại anti, nhưng tại sao vẫn còn rất nhiều nhóm kín như vậy tồn tại? Họ không phải là không đủ khả năng để đánh sập, để bưng bít, để thuê truyền thông viết bài tung hô át đi xì xào trong group. Mà là bởi vì, họ nhận thức được, không một thế lực nào đủ mạnh để chống lại số đông.
Sự ủng hộ của số đông sẽ luôn là sức mạnh của anti, của cộng đồng. Dẫu có hùng mạnh đến mấy, nếu như người nghệ sĩ coi thường sức mạnh của khán giả, làm kinh động, thậm chí là chống trả không khéo léo thì sẽ dễ dàng bị nuốt chửng, ngay cả việc chặn đi đường kiếm sống cũng là điều một sớm một chiều có thể xảy ra.
Anti đáng sợ là thế, việc lập group lại chỉ mất không đến 10 phút là có thể xây dựng một cộng đồng rồi. Anti tự cho mình là quyền lực, có sức ảnh hưởng quả thật không sai. Là một con dao hai lưỡi, có thể hủy hoại, mà cũng có thể đưa một kẻ vô danh tiểu tốt đi lên.
Bởi vì anti, bằng một cách vô thức nào đó đã dần trở thành thế lực mạnh mẽ bậc nhất để quảng bá và truyền thông.
Số lượng thành viên có thể không phản ánh thực tế bị ghét nhiều hay ít, nhưng nó chắc chắn sẽ làm đối tượng bị công kích “hưởng lợi”.
Anti/Anti group vốn một con dao có hai lưỡi, nó có thể làm bại hoại thanh danh, nhưng cũng có thể đưa một kẻ vô danh tiểu tốt trở nên nổi như cồn trên mạng xã hội. Bởi vậy, không ít kẻ đã lợi dụng tai tiếng và những group, những người này để tự mở rộng độ phủ sóng của mình. Không có tài cán, không có thực lực, chỉ có anti và điều tiếng làm bạn, làm cộng sự – đó là cách mà chúng ta đang vô thức sản sinh ra lứa “Idol giới trẻ” thị phi và biến chất.
IV. Vì sao chúng ta anti?
“Vì ông A, bà B sống trái đạo đức, phát ngôn tranh cãi,…”
“Vì anh C thái độ đàn không đứng đắn, bệnh ngôi sao”
“Nếu yêu không cần đến lí do thì ghét cũng như vậy”
“Được rủ vào group anti thấy đúng quá nên từ đấy anti luôn”
Nhiều lần tự hỏi, liệu chúng ta có phải đã quá hà khắc đến mức độc ác hay không? Có rất nhiều người mà bạn biết, đi đến đâu, phốt của ai nó cũng thuộc nằm lòng như “núp gầm giường nhà người ta”, là một ổ drama sống đúng nghĩa. Nhưng khi hỏi lí do vì sao anti, có lẽ chỉ là bạn không hài lòng hoặc thực sự phẫn nộ trước một số cá nhân nghệ sĩ không đứng đắn, không xứng với cái danh “người của công chúng”.
Tiêu biểu, chỉ trong khoảng năm 2019-2020 và đầu năm 2021, là một khoảng thời gian lao đao của rất nhiều nghệ sĩ vì anti.
Có người bị anti bởi phát ngôn và hành động mạng không đúng khi bàn về chủ quyền biển đảo, chủ quyền đất nước, tự tôn dân tộc, sai lệch văn hóa và thậm chí là làm xấu, bôi đen cộng đồng LGBT như cặp đôi 4x3y.
Có người bị tẩy chay, tấn công mạng, tấn công đời tư quá khứ vì lùm xùm chia tay do trà xanh, người thứ ba, bội bạc, thái độ im lặng không đúng lúc như ST-HT. Thậm chí, còn trở thành một màn tiêu khiển của cả các chương trình lớn như VTV.
Có người lại bị cộp mác là nói đạo lí trên mạng xã hội dù sống cũng chẳng ra gì, làm xấu hình ảnh của một hoa hậu, thiếu hiểu biết cho cộng đồng LGBT+ mình đang đại diện, thách thức khán giả, tẩy trắng,… như hoa hậu HG.
Lại có những nghệ sĩ phát ngôn gây sốc như “Ở Việt Nam chỉ cần cầm mic lên là đã là ca sĩ rồi”, vướng tin đồn là người thứ ba, không tôn trọng khán giả, không tôn trọng các đồng nghiệp cùng kiếm sống bằng nghề hát như chiếc Ố CP.
Và còn có cả những “nghệ sĩ mới nổi” bất chấp lời phản đối của cả các bậc tiền bối ẫn khán giả, lao vào tạo dựng danh tiếng bằng cách cho ra các sản phẩm “thiếu chất xám” nhằm tạo trend trên tiktok mà chẳng hề để tâm đến ý nghĩa, như cô nàng đá lệch sân PPA – chúa tể của những chiếc “sừng”.
Không phải lúc nào anti cũng sai, dù không thực sự tốt đẹp nhưng đây cũng là cách công bằng để ổn định một cộng đồng nghệ thuật. Người ta không chấp nhận những nghệ sĩ biến chất được sống thoải mái và nổi tiếng bằng chính đồng tiền mà họ đóng góp cho những nghệ sĩ ấy. Hoàn toàn có quyền chứ? Sống bằng cách cống hiến cho nghệ thuật và khán giả là người trực tiếp quyên góp vào ấy giờ đây bị xúc phạm và không được tôn trọng thì việc quay lưng, trở thành anti, lập group cũng là điều không tránh khỏi.
Được anti là một quyền lợi, nhưng không phải vì lợi dụng quyền hạn đó mà được thoải mái xúc phạm, buông lời nghiệt ngã, đặt điều, mạt sát, ép bức Nghệ sĩ cũng là con người, sai lầm vốn không thể tránh được.
Nhưng, cộng đồng chỉ thực sự nên khoan dung với những người cầu tiến, biết nhận lỗi và chịu sửa đổi. Showbiz, nghệ thuật sẽ ra sao nếu như mãi mãi khoan dung cho những kẻ thách thức khán giả, làm sai nhưng lại được fan tẩy trắng, tâng bốc, hạ bệ người khác để idol được trèo lên cao? Khi ấy, anti sẽ có quyền thanh lọc và đào thải những người nghệ sĩ thiếu đạo đức.
V. Là một anti văn minh, để đừng ân hận
Sự việc của chuỗi drama TBT-ST-HT làm rúng động cộng đồng mạng trong thời gian qua đã dấy lên một làn sóng cảnh tỉnh. Anti quả thực quá quyền lực, quá đáng sợ và cũng quá đáng thương! Khi người trong cuộc chưa có động thái cũng như phát ngôn chính thức, một loạt các group anti với rất nhiều tên gọi được lập ra vì cho rằng HT là “trà xanh” trong chuyện ba người. Một nữ diễn viên mới debut không lâu đã bị khủng bố bởi những lời bodyshaming, chì chiết gay gắt, đi đâu cũng bị réo tên, quá khứ yêu ai, làm gì, ảnh chụp khi làm người mẫu cũng bị đào lại, kể cả nhiều người nổi tiếng cũng đăng tus trêu chọc, châm biếm. Một cô gái phải nhận được những lời như thế, mỗi ngày đều phải chịu sức ép kinh hoàng của dư luận, làm sao có thể chịu đựng nổi?
Chúng ta thích làm kẻ qua đường nhưng lại chẳng thích làm nhân vật bị đàm tiếu, có người bảo chấp nhận làm người nổi tiếng thì phải học cách chịu đựng phỉ báng, nhưng nói cho cùng họ cũng chưa từng trải qua cảm giác ấy, cảm giác sống trong lo sợ, nơm nớp âu lo mỗi ngày như bào mòn tinh thần sống.
Đã có bao nhiêu người nghệ sĩ vì áp lực dư luận mà chọn cách kết thúc cuộc đời còn rất dài của mình? Chúng ta đã thấy quá đủ để hiểu ra rằng, có lẽ comment là thứ xóa được, còn vết thương sâu trong thâm tâm sẽ không bao giờ lành nổi. Người có dũng khí là người sẽ tồn tại và chiến đấu, nhưng những người đã chịu quá nhiều tổn thương sẽ sớm biến mất. Anti, áp lực là những thứ có thể gián tiếp gây ra cái chết cho một người, nếu như một ngày người mà ta từng đả kích biến mất trên cuộc đời, liệu ta có còn con đường nào để ăn năn, để hối hận? Chắc chắn không một ai vô nhân tính đến mức cười trên cái chết của người khác, nhưng ghét vẫn hoàn ghét, phải làm như thế nào mới được đây?
VI. Kết
Nghệ sĩ khi đụng đến anti, hoặc là sẽ phản kháng hoặc là sẽ nhận thức, nhìn nhận và sửa đổi.
Nếu ghét hoặc anti một ai đó, hãy là một anti văn minh và có chính kiến!
Buông những lời lăng mạ trên mạng chỉ khiến bạn dần toxic, và độc hại, thậm chí là có thể “bay màu sớm” hoặc bị “công an đến nhà lập biên bản” bất cứ lúc nào! Tình táo để có thể nhận biết những tin đồn, rumor và lời người khác nói cũng là một trong những cách tốt nhất để trở thành một anti văn minh. Dù anti không tót đẹp, nhưng nếu với một số người đó là “đam mê” hoặc chỉ đơn giản là bất bình thì cũng có thể hiểu được.
Có chủ kiến trong các câu chuyện, không vì lời đồn đại mà bị dắt mũi chính là cách bạn giữ được bản thân trong các sự việc, và cũng rất an toàn khi đối diện với những họa ngầm như bị mời lên phường, bị thông báo lên nhà trường hoặc gọi công an đến nhà lập biên bản.
